Czy bank może naliczać odsetki po unieważnieniu umowy kredytu hipotecznego we franku lub innej walucie?

Unieważnienie umowy kredytu powiązanego z kursem waluty obcej oznacza, że traktuje się tę umowę jak nieważną od początku – najczęściej z powodu klauzul abuzywnych, zwłaszcza dotyczących przeliczania świadczeń według kursów ustalanych jednostronnie przez bank. Najważniejszym skutkiem takiej nieważności jest obowiązek stron do rozliczenia dokonanych wpłat. Kredytobiorca zwraca wypłacony kapitał, a bank – wszystkie wpłaty klienta. W tym kontekście pojawia się najczęstsze pytanie: odsetki po unieważnieniu umowy kredytu – komu, od kiedy i na jakiej podstawie?

Nieważność umowy odsetki

W rozliczeniach stron z tytułu nienależnych świadczeń stosuje się dwie koncepcje. Teoria dwóch kondykcji pozwala każdej stronie dochodzić zwrotu własnego świadczenia niezależnie od drugiej; teoria salda prowadzi do potrącenia i rozliczenia różnicy – uwzględnienia stopnia wpłat należności drugiej strony. Zasadniczo orzecznictwo przyjmuje się wariant dwóch kondykcji, co sprzyja odzyskaniu przez konsumenta wszystkich wpłat, a bank może żądać zwrotu kapitału. Kiedy chodzi o odsetki po unieważnieniu umowy kredytu, początkiem ich naliczania co do zasady bywa moment skutecznego wezwania do zapłaty (np. przedsądowego lub poprzez pozew), co zwiększa znaczenie właściwie przygotowanej korespondencji. Przy czym zwrócić należy uwagę, iż bank, który dochodzi świadczeń od klienta, powinien uwzględnić, w jakim stopniu został już zaspokojony.

Unieważnienie kredytu co trzeba zwrócić?

Dla frankowiczów unieważnienie zwykle oznacza korzyść: zwrot wszystkich rat bywa powiększony o ustawowe odsetki za opóźnienie liczone od wezwania. Jednocześnie roszczenia banków po unieważnieniu kredytu nie znikają – bank ma prawo domagać się zwrotu wypłaconego kapitału. Zwrócić należy uwagę, że to roszczenie (podobnie zresztą jak roszczenie samego frankowicza, może ulec przedawnieniu). Jednocześnie najnowsze orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości wskazuje na konieczność zastosowania – przy dochodzeniu świadczeń przez bank – teorii salda. Część banków próbowała także dochodzić wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, jednak orzecznictwo wskazuje, że kredytodawca nie powinien czerpać dodatkowych korzyści z nieważnej umowy, co ogranicza takie żądania po stronie banku. 

Odsetki od banku i kredytobiorców

W przypadku kredytobiorców zasadne jest żądanie od banku odsetek od daty, w której minął termin do zapłaty świadczeń wskazany w wezwaniu do zapłaty (w przypadku braku takiego wezwania, od daty doręczenia pozwu czy np. 7 dni od doręczenia pozwu). W przypadku, w którym to banki pozywają kredytobiorców (tzw. pozew o zwrot kapitału), możliwości żądania odsetek przez bank nie są tak szerokie, ale nie oznacza to, że banki nie mogą ich żądać. Należy w tym zakresie zachować ostrożność – a najlepiej skonsultować sprawę ze specjalistą. Jeśli bank zwrócił całość kwot stanowiących świadczenie kredytobiorców i wezwał kredytobiorców do zwrotu kapitału, możliwe jest, że od upływu terminu zapłaty wskazanego w takim wezwaniu bank będzie mógł dochodzić skutecznie odsetek.

Wyrok frankowy scenariusze rozliczeń

W praktyce po wyroku można spotkać trzy scenariusze: gdy klient spłacił więcej niż pożyczył – bank oddaje nadpłatę z odsetkami liczonymi od daty wezwania do zapłatę; gdy spłacił mniej – musi uzupełnić kapitał; gdy saldo jest zerowe – rozliczenia wygasają. Równie istotne jest zastrzeżenie, że roszczenia banków po unieważnieniu kredytu oraz uprawnienia klientów podlegają przedawnieniu, dlatego ważne są terminy i porządek działań procesowych.

Podsumowanie

Podsumowując: unieważnienie nie kończy sprawy w dniu ogłoszenia wyroku, lecz otwiera etap rozliczeń według przyjętej koncepcji oraz terminów wezwań. To, czy i w jakim zakresie pojawią się odsetki, zależy od treści żądań, daty doręczenia wezwania oraz stanowiska sądu. Precyzyjne przygotowanie pozwu, wezwań i harmonogramu rozliczeń znacząco zwiększa szansę na korzystny wynik i bezpieczne domknięcie sprawy.