Umowa licencyjna – co to jest?

• 15 lipca 2025

W przepisach prawa autorskiego umowy licencyjne to jedna z podstawowych form regulowania korzystania z cudzych utworów. Co to jest umowa licencyjna? W dużym uproszczeniu jest to dokument, który upoważnia do korzystania z utworu – np. tekstu, filmy, zdjęcia, programu komputerowego – bez konieczności przenoszenia majątkowych praw autorskich. Oznacza to, że autor nie traci swoich praw, ale daje innemu podmiotowi prawo do legalnego korzystania z utworu w uzgodnionym zakresie.

Umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu

W praktyce umowy licencyjne są wykorzystywane w niemal każdej branży: marketingu (np. do użycia logo lub zdjęcia), informatyce (korzystanie z oprogramowania), edukacji (materiały dydaktyczne), architekturze (projekty budowlane), czy kulturze (tłumaczenia, muzyka). Znajomość zasad licencjonowania jest niezbędna nie tylko dla twórców, ale również dla firm i instytucji korzystających z cudzej twórczości. Nieautoryzowane korzystanie z dzieła, do którego prawa autorskie ma inny podmiot nie tylko jest niezgodne z normami etycznymi i przepisami prawa, ale naraża podmiot korzystający na różnorodną odpowiedzialność prawną. Odpowiedzialność ta jest tym większa, im szersze jest zastosowanie produktu, a zatem może być szczególnie dotkliwa dla przedsiębiorców. 

Umowa licencyjna a prawo autorskie

Umowa licencyjna prawo autorskie – to powiązanie wynika bezpośrednio z przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z przepisami tejże ustawy, utwór chroniony jest już od momentu jego powstania. Jeżeli ktoś chce go wykorzystywać, musi mieć do tego odpowiednią podstawę prawną – najczęściej będzie nią właśnie umowa licencyjna lub umowa przenosząca prawa autorskie – której zakres normowania jest odmienny od umowy licencyjnej.

Kiedy przeniesienie praw autorskich?

Przeniesienie praw autorskich a umowa licencyjna to dwie różne drogi. W pierwszym przypadku autor przekazuje całość swoich praw majątkowych innemu podmiotowi. W drugim – nadal jest właścicielem praw, ale pozwala korzystać z utworu na określonych warunkach. Dla autora to często bezpieczniejsze i bardziej opłacalne rozwiązanie. 

Rodzaje umów licencyjnych – wyłączność i przymus

Umowy licencyjne można dzielić ze względu na różne kryteria. Najważniejsze z nich to:

• licencja wyłączna – tylko jeden licencjobiorca ma prawo do korzystania z utworu w danym zakresie. Nawet autor nie może samodzielnie go wykorzystywać,
• licencja niewyłączna – autor może udzielić wielu licencji na te same pola eksploatacji,
• licencja ustawowa (przymusowa) – wynika wprost z przepisów prawa, np. dla celów edukacyjnych czy statystycznych,
• licencja dobrowolna – udzielana przez autora według jego uznania.

Warto pamiętać, że umowa licencyjna może także przewidywać możliwość udzielenia tzw. sublicencji, czyli dalszego upoważnienia innego podmiotu – ale tylko wtedy, gdy licencjodawca wyraźnie na to zezwoli w treści samej umowy licencyjnej.

Umowa licencyjna – elementy obowiązkowe

Zgodnie z art. 67 ust. 1 ustawy o prawie autorskim, każda umowa licencyjna musi określać kilka kluczowych elementów:

• wskazanie stron (licencjodawcy i licencjobiorcy),
• dokładne oznaczenie utworu lub utworów objętych licencją,
• zakres korzystania (czyli pola eksploatacji),
• czas trwania umowy,
• zakres terytorialny (np. Polska, UE, cały świat),
• wynagrodzenie.

Co istotne, jeśli strony nie ustalą pól eksploatacji, licencjobiorca zasadniczo nie może korzystać z utworu – nawet jeśli umowa jest odpłatna. To jeden z powtarzających się błędów w umowach, które nierzadko prowadzą do sporów sądowych.

Umowa licencyjna uprawnia do korzystania 

Wielu przedsiębiorców zdaje się nieco mylić licencję z przeniesieniem praw. Tymczasem, umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu wyłącznie w określonym zakresie – np. do jego jednorazowego wykorzystania w kampanii reklamowej, do emisji w telewizji, publikacji w Internecie czy drukowania nakładu. Prawo to jest zatem zasadniczo węższe niż prawo osoby, na której rzecz prawa autorskie zostały przeniesione. Jeśli w umowie nie zapisano prawa do modyfikacji utworu, nie wolno ingerować w jego kształt. Jeśli dokument ten milczy również o komercyjnym użyciu – nie wolno na nim zarabiać. Umowa licencyjna nie daje też prawa do dalszego udzielania licencji, chyba że wyraźnie to przewidziano w jej treści. Tu właśnie różni się przeniesienie praw autorskich a umowa licencyjna – ta druga wydaje się dawać mniej swobody, ale można ją ukształtować w taki sposób, żeby możliwe było szerokie wykorzystanie w działalności gospodarczej.

Terytorium i czas trwania umowy licencyjnej

Zgodnie z przepisami, jeżeli strony nie postanowią inaczej, umowa licencyjna zawierana jest na 5 lat i obowiązuje na terytorium państwa, gdzie licencjobiorca ma siedzibę. Możliwe jest jednak ustalenie:

• licencji na czas nieoznaczony,
• licencji ograniczonej do konkretnego regionu (np. tylko Polska),
• lub rozszerzenie zasięgu na cały świat.
• Jeśli umowa licencyjna zostanie zawarta na 5 lat i nie zostanie wypowiedziana, przekształca się w licencję bezterminową. To istotne zwłaszcza wtedy, gdy twórca chce po czasie wycofać zgodę – nie zawsze będzie to możliwe, a zatem w tym także aspekcie bardzo ważne pozostają postanowienia umowy licencyjnej.

Wypowiedzenie i wygaśnięcie umowy licencyjnej

Każda umowa może zostać rozwiązana. W przypadku umów licencyjnych najczęściej następuje to:

• z końcem okresu, na jaki została zawarta (jeśli czas był oznaczony),
• przez wypowiedzenie – jeśli strony przewidziały taką możliwość w umowie,
• z ważnych powodów – gdy dalsze wykonywanie umowy jest niemożliwe lub rażąco nieopłacalne.

W braku odmiennych postanowień,  stosuje się art. 68 ustawy o prawie autorskim. Zgodnie z nim, licencję zawartą na czas nieoznaczony można wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a jeśli ich nie ustalono – z rocznym okresem wypowiedzenia na koniec roku kalendarzowego. Kontrowersyjnym zagadnieniem pozostaje nadal możliwość zawarcia umów licencyjnych bez możliwości ich wypowiedzenia. Z jednej strony taka potrzeba wynika z oczekiwań samych uczestników obrotu gospodarczego, z drugiej jednak w polskim porządku prawnym nie występują raczej stosunki prawne zawierane „dożywotnio”, gdyż takie zasadniczo ograniczają wolność jednostki i swobodę funkcjonowania.

Podsumowanie

W naszej kancelarii przygotowujemy zarówno podstawowe, jak i bardzo skomplikowane umowy licencyjne. Doradzamy, co to jest umowa licencyjna w danym przypadku, czy lepiej podpisać ją, czy zdecydować się na przeniesienie praw. Weryfikujemy zapisy dotyczące pól eksploatacji, czasu trwania, możliwości wypowiedzenia i sublicencji.

Reprezentujemy klientów w negocjacjach oraz w razie potrzeby – w sporach dotyczących praw autorskich. Jeśli chcą mieć Państwo bezpieczeństwo korzystania legalnego z utworu w ramach prowadzonej działalności biznesowej oraz odpowiedniego zabezpieczenia praw, zapraszamy do kontaktu. Pomagamy w bieżącej działalności twórcom, firmom, agencjom marketingowym, IT i każdemu, kto tworzy lub korzysta z cudzej twórczości.

Skontaktuj się z nami!