Koniec stawek LIBOR. W jaki sposób zmieni się oprocentowanie kredytów frankowych?

Koniec stawek LIBOR. W jaki sposób zmieni się oprocentowanie kredytów frankowych? 1024 1024 Adwokat Wrocław - Katarzyna Gabrysiak

W ostatnim czasie Komisja Europejska informowała o projekcie rozporządzenia w sprawie wyznaczenia zamienników dla stopy LIBOR CHF.  Od 1 stycznia 2022 r. LIBOR CHF będzie zastąpiony przez nowy wskaźnik -SARON, wyliczany przez giełdę szwajcarską.

W Polsce wskaźnik LIBOR ma znaczenie przede wszystkim dla kredytobiorców tzw. kredytów frankowych. Oprocentowanie w tych kredytach ustalane jest bowiem na podstawie dwóch mierników. Pierwszy to marża banku (indywidualna dla każdej umowy), zaś drugi to powszechnie notowana stawka referencyjna LIBOR CHF.  Połączenie tych dwóch elementów daje w rezultacie wartość oprocentowania kredytu waloryzowanego do waluty franka szwajcarskiego. Dotyczy to zarówno kredytów indeksowanych oraz denominowanych.

Bez niespodzianek

O tym, że stawka referencyjna LIBOR w niedługim czasie zniknie z rynków finansowych, wiadomo było już od pewnego czasu. Schyłek tego wskaźnika został zapowiedziany już w połowie 2017 r. Wówczas informowano, że uczestnicy rynku powinni przygotować się na to, że LIBOR nie będzie publikowany po 2021 r. Kredytobiorcy nie mieli jednak wiedzy o tym, jaki nowy wskaźnik może LIBOR zastąpić. Od niedawna wiadomo już jednak, że chodzi o SARON.

Jaka przyszłość czeka Frankowiczów?

Z przedstawianego raportu Narodowego Banku Polskiego wynika, że pod koniec 2020 r.  kredyty frankowe obowiązywały ponad 400.000,00 gospodarstw domowych.

Z punktu widzenia standardowego kredytobiorcy posiadającego wciąż zobowiązanie w kredycie waloryzowanym do waluty CHF zmiana nie jest drastyczna. Wskaźnik SARON jest bodaj jedynym, który może w tej chwili skutecznie i prawidłowo zastąpić ustępujący LIBOR. Obie stawki zasadniczo się od siebie różnią, jednak niniejszy materiał nie jest poświęcony wyjaśnianiu tych różnic. Dla kredytobiorców powinno być istotne to, że według ekspertów zmiany w wysokości rat kredytów powinny być niewielkie. Poziom odchylenia obu wskaźników jest bowiem bardzo niski.

Zmiany w drodze aneksu czy bez? Trzy możliwe scenariusze.

Kredytobiorcy zastanawiają się również, czy zmiana wskaźnika dla ustalania wysokości oprocentowania powinna przebiegać w drodze zmiany samej umowy. Niektóre ze wzorców umów spotykane na rynku bankowym zawierały klauzule dostosowujące oprocentowanie do zmiany wskaźnika LIBOR. Co jednak w przypadku, gdy umowa takich zmian nie przewidywała? Przyjmuje się w tym miejscu trzy alternatywne scenariusze.

  1. Prawnicy wyjaśniają, że zasadniczo stawka SARON będzie stosowana przez banki bez potrzeby aneksowania umowy. Brak takich klauzul umownych nie powinien być przeszkodą do funkcjonowania samej umowy z nowym wskaźnikiem. Stawka LIBOR zostanie automatycznie zastąpiona wskaźnikiem SARON, a umowa powinna być dalej realizowana w pozostałym zakresie. Jest to scenariusz najbardziej prawdopodobny.
  2. Prawidłowe funkcjonowanie umowy kredytu waloryzowanego do waluty obcej wymagać będzie wprowadzenia SARON w drodze aneksu. W takim wariancie brak formalnej zmiany umowy może prowadzić do jej wygaśnięcia na podstawie przepisu art. 475 1 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, zobowiązanie wygasa. Mowa o niemożliwości trwałej, a taką jest z pewnością brak możliwości prawidłowego wyliczenia oprocentowania. Brak stawki oprocentowania nie pozwala bowiem na oszacowanie wartości odsetek, a te są immanentnym elementem zobowiązania kredytobiorcy. Dla dalszych skutków stosować należy analogicznie art. 495 k.c. A więc kredytobiorca będzie musiał zwrócić pozostałą do zapłaty część kredytu.
  3. Ostatni wariant zakłada, że w braku aneksu umowa będzie funkcjonować nadal, jednakże w oparciu o oprocentowanie stałe. Oprocentowanie to będzie wyznaczane przez stałą marżę banku oraz ostatni notowany wskaźnik LIBOR zastosowany do wyliczenia raty kredytu. Jest to więc przekształcenie oprocentowania zmiennego w oprocentowanie stałe. Taki zabieg jest najmniej prawdopodobny, a to z uwagi na brak pierwotnej woli stron do związania się oprocentowaniem stałym.

Co dalej z kredytami frankowiczów?

Jaki wariant będzie miał zastosowanie w przypadku tzw. frankowiczów, najpewniej będzie wiadomo w późniejszym czasie. Zmiany wskaźników nie mają jednak żadnego wpływu na roszczenia zgłaszane przez frankowiczów w stosunku do banków. Nadal możliwe jest dochodzenie stwierdzenia nieważności umowy lub jej odfrankowienia. Wprowadzenie nowego wskaźnika nie ma na to żadnego wpływu. Chcąc uniknąć perturbacji z powyżej opisanymi zmianamy, frankowicze powinni rozważać intensywniej wniesienie pozwu przeciwko bankowi. Stwierdzenie nieważności umowy kredytu waloryzowanego do waluty obcej pozwoli na skuteczne odsunięcie od kredytobiorcy powyższych problemów.

Źródło zdjęcia: Pixabay.com