Odszkodowanie od Skarbu Państwa za niewprowadzenie stanu wyjątkowego w związku z epidemią COVID-19

• 19 czerwca 2020

W mediach pojawiają się wciąż rozbieżne opinie związane z ewentualną możliwością dochodzenia przez przedsiębiorców naprawienia szkód przez Skarb Państwa. Spór dotyczy przede wszystkim możliwości dochodzenia odszkodowania w sytuacji nie wprowadzenia konstytucyjnego stanu nadzwyczajnego.

Rodzaje stanów nadzwyczajnych

Regulacja stanów nadzwyczajnych znajduje się przede wszystkim w art. 228-234 Konstytucji RP. Wymieniamy wśród nich m.in. stan wojenny, stan klęski żywiołowej lub stan nadzwyczajny.
W ostatnim czasie w debacie publicznej postulowano o wprowadzenie jednego z tych stanów, zwłaszcza stanu klęski żywiołowej. Istotnym jest, iż na podstawie art. 228 ust. 4 Konstytucji ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowy. Chodzi o straty wynikające z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.

W polskim porządku prawnym takim aktem prawnym jest ustawa z dnia 22 listopada 2002 r.
o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności
i praw człowieka i obywatela. Zgodnie z ogólną zasadą, każdemu kto poniósł stratę majątkową
w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego, służy roszczenie o odszkodowanie. Co jednak najważniejsze, odszkodowanie przyznane w trybie tej ustawy obejmuje jedynie poniesione straty, pomijając ewentualny utracony zysk.

Podstawa odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody

Niewprowadzenie stanu nadzwyczajnego nie oznacza jednak pozbawienia obywatela prawa do odszkodowania. Podstawę do dochodzenia naprawienia szkody przez Skarb Państwa stanowią przepisy art. 417 – 417²Kodeksu cywilnego. Regulują one zasady ponoszenia przez Skarb Państwa odpowiedzialności zarówno za zgodne, jak i niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej. Co więcej, przepisy te nie ograniczają wysokości odszkodowania tylko do poniesionych strat, ale obejmują również utracony zysk. Zwracamy uwagę, że przepisy Kodeksu cywilnego określają szczególne przypadki, w których powstaje prawo do odszkodowania, w tym m.in. wydawanie wadliwych decyzji administracyjnych. Takimi decyzjami są niewątpliwie decyzja inspekcji sanitarnej o zamknięciu zakładu pracy, która następnie okazuje się być niezgodną z prawem. Podkreślamy równocześnie, że nawet wprowadzenie stanu nadzwyczajnego nie wyłącza automatycznie stosowania przepisów Kodeksu cywilnego.

Należy pamiętać, że instytucja odszkodowania nie powinna konkurować ze świadczeniami pomocowymi wprowadzanymi przez kolejne Tarcze antykryzysowe, gdyż cel i przeznaczenie tych świadczeń jest odmienne.

Źródło zdjęcia: Pixabay