Postępowanie spadkowe – jak przebiega i czym jest?

• 2 czerwca 2025

Powołanie do spadku nie powoduje automatycznego nabycia konkretnych przedmiotów majątku po zmarłym. Choć zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego dziedziczenie następuje z chwilą śmierci spadkodawcy, to dla uzyskania pełnych praw do spadku konieczne jest zasadniczo postępowanie spadkowe. W wielu przypadkach niezbędne będzie przeprowadzenie sądowego stwierdzenia nabycia spadku, w innych wystarczające może być sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza. Pamiętać należy także, iż samo stwierdzenie nabycia spadku może nie rozwiązywać wszystkich problemów związanych z dziedziczeniem – często potrzebny jest dział spadku.

Postępowanie spadkowe – formy

Postępowanie spadkowe może zostać przeprowadzone wyłącznie w jednej z dwóch przewidzianych przez prawo form:

• postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku,
• postępowania przed notariuszem, zakończonego sporządzeniem protokołu dziedziczenia oraz aktu poświadczenia dziedziczenia.

Wybór odpowiedniej ścieżki zależy od okoliczności sprawy. Postępowanie notarialne możliwe jest wyłącznie wtedy, gdy między wszystkimi spadkobiercami istnieje pełna zgoda co do przebiegu dziedziczenia i nikt nie kwestionuje treści testamentu ani zasad dziedziczenia ustawowego. Warunkiem możliwości skorzystania ze ścieżki notarialnego poświadczenia dziedziczenia jest też obecność wszystkich potencjalnych spadkobierców u notariusza. Obecność uczestników na rozprawie o stwierdzenie nabycia spadku będzie oczywiście również wskazana, jednakże brak aktywności czy stawiania się na posiedzeniu nie będzie stanowił przeszkody do rozpoznania sprawy i wydania postanowienia. Istnieje jednak ryzyko, że osoby te poniosą szkodę z tego tytułu, że nie uczestniczyły w czynnościach, o których były zawiadamiane,.

Postępowanie spadkowe – czas trwania

O tym, ile trwa postępowanie spadkowe decyduje zatem przede wszystkim forma tego postępowania – ta notarialna jest zasadniczo bardzo szybka, wymaga wizyty u notariusza wszystkich osób, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi czy testamentowi. W takim przypadku postępowanie spadkowe zamknąć można podczas jednego spotkania. Czas trwania postępowania sądowego w sprawie nabycia spadku jest już bardzo zróżnicowany. W przypadku, kiedy wszyscy spadkobiercy są znani i nikt nie kwestionuje podstawy dziedziczenia postępowanie spadkowe uda się niekiedy zamknąć w kilka miesięcy, ale zazwyczaj sprawy trwają nieco dłużej – ale to z uwagi na fakt, iż badana jest wiarygodność czy też wzajemny stosunek różnych testamentów, a także przesłuchiwani są świadkowie i przeprowadzane inne dowody.

Postępowanie spadkowe – ile kosztuje?

Koszt postępowania spadkowego przed sądem jest nieco niższy niż przed notariuszem. 

• Koszt postępowania o stwierdzenie nabycia spadku przed notariuszem to zasadniczo nie mniej niż 150 zł. 
• Postępowanie sądowe w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku kosztuje najczęściej 55 zł – 50 zł to koszt opłaty od wniosku, zaś 5 zł to koszt wpisu do rejestru spadkowego. 

Postępowanie sądowe – jak wygląda?

W uproszczeniu można przedstawić, iż postępowanie spadkowe w sprawie stwierdzenia nabycia spadku w sądzie krok po kroku wygląda w sposób opisany niżej.:

Na podstawie przepisów kodeksu cywilnego sąd może wydać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku na wniosek osoby legitymującej się interesem prawnym. W praktyce są to zazwyczaj spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, wierzyciele spadkobierców, a także zapisobiercy czy wykonawcy testamentu.

Wniosek taki można złożyć co do zasady dopiero po upływie sześciu miesięcy od daty śmierci spadkodawcy – wcześniej tylko wówczas, gdy wszyscy spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Pismo kieruje się do sądu spadku, czyli sądu rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego.

Wniosek powinien zawierać:

• dane wnioskodawcy,
• dane wszystkich zainteresowanych uczestników postępowania,
• odpis aktu zgonu spadkodawcy,
• dokumenty potwierdzające pokrewieństwo (akty urodzenia, małżeństwa),
• określenie żądania wraz z jego uzasadnieniem,
• informacje dotyczące składu spadku,
• podpis wnioskodawcy.

W przypadku istnienia testamentu należy dołączyć jego oryginał.

Postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym i obejmuje wyłącznie ustalenie kręgu spadkobierców oraz przysługujących im udziałów. Sąd nie dokonuje podziału majątku – ustala jedynie, kto nabył spadek i w jakim zakresie. Szczegółowe przedstawienie, jak wygląda sprawa spadkowa i jakie dowody są przeprowadzane nie jest możliwe. W praktyce przeprowadza się jednak dowody z zeznań świadków, opinii biegłych, przesłuchania stron postępowania czy też dokumentów. Często w sprawach spadkowych podnosi się kwestie niegodności dziedziczenia czy też wydziedziczenia.

Postępowanie spadkowe – obowiązkowość

Często zadaje się pytanie o postępowanie spadkowe czy jest obowiązkowe. Choć postępowanie spadkowe nie jest formalnie obowiązkowe, w praktyce okazuje się niezbędne. Bez przeprowadzenia sądowego stwierdzenia nabycia spadku lub sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza, nie ma możliwości skutecznego uregulowania stanu prawnego majątku pozostawionego przez zmarłego.

Brak formalnego potwierdzenia dziedziczenia uniemożliwia m.in. sprzedaż nieruchomości wchodzącej w skład spadku, przepisanie pojazdu, wypłatę środków z konta bankowego czy załatwienie spraw urzędowych związanych z majątkiem. Dlatego mimo że przepisy nie nakładają obowiązku wszczęcia postępowania spadkowego, jego przeprowadzenie jest kluczowe dla dysponowania odziedziczonym mieniem

Notarialne i sądowe postępowanie spadkowe

Sprawa spadkowa służy formalnemu potwierdzeniu nabycia praw do majątku po zmarłym i może zostać przeprowadzone w dwóch formach: notarialnej lub sądowej. Każda z nich wiąże się z określonymi kosztami oraz odmiennym przebiegiem. Z reguły na drogę notarialną decydują się spadkobiercy, pomiędzy którymi nie występują spory – relacje rodzinne są poprawne, a wola spadkodawcy nie jest kwestionowana. W takiej sytuacji notariusz sporządza protokół dziedziczenia oraz akt poświadczenia dziedziczenia, który ma taką samą moc jak postanowienie sądu. Z kolei sądowe postępowanie spadkowe częściej ma miejsce w przypadku konfliktów rodzinnych, braku zgody co do interpretacji testamentu lub konieczności wyjaśnienia, kto faktycznie jest spadkobiercą. Postępowanie to może być także niezbędne, gdy testament budzi wątpliwości formalne lub nie został odnaleziony przed wizytą u notariusza.

Podsumowanie

Nasza kancelaria posiada wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu złożonych spraw spadkowych – zarówno na etapie postępowania sądowego, jak i w ramach doradztwa przy dziedziczeniu testamentowym czy ustawowym. Pomagamy klientom z Wrocławia i całego kraju w uregulowaniu kwestii związanych z nabyciem spadku, działem spadku, jak również w sprawach dotyczących zachowku, niegodności dziedziczenia czy podważania testamentów.

Zdajemy sobie sprawę, że postępowania spadkowe często wiążą się z dużym ładunkiem emocjonalnym i skomplikowaną sytuacją majątkową, dlatego zawsze działamy z należytą starannością i poszanowaniem interesów naszych klientów. Reprezentujemy spadkobierców przed sądami i urzędami, dbając o zabezpieczenie ich praw i dochodzenie roszczeń w sposób profesjonalny, zgodny z zasadami etyki zawodowej.

Skontaktuj się z nami!