Co można wpisać w umowę? Zasada swobody umów

• 5 czerwca 2024

Zasada swobody umów jest jedną z najbardziej znanych reguł wynikających z obowiązujących przepisów. Doznaje jednak ona wielu ograniczeń. Brak znajomości przepisów przy konstruowaniu umowy może doprowadzić do sytuacji, w której jej niektóre postanowienia nie będą skuteczne, bądź też cała umowa może okazać się nieważna. W takich sytuacjach dochodzenie praw przed sądem może okazać się niemożliwe.

Zasada swobody umów – przepis

W art. 353 (1) kodeksu cywilnego wskazuje, iż:

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Z powyższego przepisu wynika, że zasada konstruowania postanowień umowy w sposób dowolny doznaje ograniczeń wynikających z przepisów prawnych, natury stosunku zobowiązaniowego oraz zasad współżycia społecznego.

Przepisy prawa ograniczają zasadę swobody umów

Niektóre przepisy prawa ograniczają możliwość decydowania stron o kształcie umowy. Nie można na przykład w umowie o dzieło zawartej z konsumentem wyłączyć mu prawa do dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi. Z kolei wiele przepisów prawa pracy wprowadza zasady, które można modyfikować w umowie, ale jedynie na korzyść pracownika. Nie ma na przykład przeszkód, żeby pracownik, który pracuje na pełen etat miał w umowie o pracę zagwarantowane 35 zamiast 26 dni płatnego urlopu w roku kalendarzowym. Jednakże umowa, która ilość dni urlopowych by zmniejszała, będzie oczywiście w tym zakresie bezskuteczna.

Ograniczenia umowne a zasady współżycia społecznego

Ograniczenia wynikające z zasad współżycia społecznego i natury stosunku zobowiązaniowego stanowią bardzo szeroką kategorię. W dookreśleniu, jakie rozwiązania można wprowadzić do umowy, a jakie będą niedopuszczalne, niezbędne jest posiłkowanie się doświadczeniem, w tym znajomością orzecznictwa sądowego. Za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego czy naturą stosunku mogą zostać uznane postanowienia, które nakładają na jedną ze stron umowy bardzo wysokie kary umowne, czy też pozwalają jednej ze stron na kształtowanie wysokości świadczenia, do którego obowiązana jest druga strona (co jest istotą sporów np. w sprawach frankowych).

Podsumowanie

Tak jak wskazano na wstępie, umowa zawierająca postanowienia sprzeczne z przepisami prawa bądź też zasadami współżycia społecznego i naturą stosunku prawnego może okazać się częściowo bezskuteczna lub nieważna w całości. Polecamy swoje usługi w zakresie tworzenia umów oraz ich opiniowaniu – zarówno umów gospodarczych, jak i umów zawartych przez konsumentów (np. o roboty budowlane czy umów o dzieło).

Skontaktuj się z nami!

Źródło zdjęcia: Pixabay.com