Nowa ochrona wierzyciela w procesie ze skargi pauliańskiej

• 13 sierpnia 2021

W dniu 16.06.2021 r. Sąd Najwyższy wydał niezwykle istotną uchwałę. Koncentruje się ona na pozycji i uprawnieniach wierzyciela, który w procesie pauliańskim uzyskał zabezpieczenie roszczeń.

Czym jest skarga pauliańska ?

Skarga pauliańska to rodzaj powództwa przysługujący wierzycielowi przeciwko osobie trzeciej nabywającej określone prawo od dłużnika. W klasycznym ujęciu osoba A (dłużnik) powinna zapłacić osobie B (wierzyciel) z określonego tytułu prawnego (np. umowa). Dłużnik nie dokonuje zapłaty, a wierzyciel składa przeciwko takiemu dłużnikowi pozew. Wierzyciel wygrywa sprawę i uzyskuje tytuł wykonawczy. Z kolei dłużnik w tym czasie przenosi na rzecz osoby C prawo własności nieruchomości, co stanowi ucieczkę przed egzekucją. Kiedy dochodzi do egzekucji, okazuje się, że dłużnik nie posiada żadnego majątku, a jedyny składnik zbył na rzecz osoby trzeciej. W takiej sytuacji wierzyciel przed sądem może domagać się, aby uznano taką czynność za bezskuteczną w stosunku do niego. Skutkiem tego nie jest powrotne przeniesienie własności nieruchomości na dłużnika, ale możliwość przeprowadzenia przez wierzyciela egzekucji z nieruchomości. Dotyczy to każdego rodzaju transakcji dłużnika i osoby trzeciej, a więc sprzedaży, darowizny, zamiany i innych.

Jak zabezpieczyć interesy wierzyciela ?

Pomimo instytucji skargi pauliańskiej wierzyciele do tej pory bardzo często nie mieli odpowiednich narzędzi pozwalających na zabezpieczenie ich interesów. Najczęściej widać to było w sprawach, gdy w stosunku do nieruchomości prowadzona była egzekucja z wniosku osoby niezaangażowanej w spór. W takich sprawach wierzyciel nie posiadał prawa do występowania w postępowaniu egzekucyjnym. Skutkiem tego często po złożeniu skargi pauliańskiej dochodziło do licytacji nieruchomości i dalsze popieranie pozwu nie miało dla wierzyciela znaczenia.

We wspomnianej uchwale III CZP 60/19 Sąd Najwyższy dokonał pogłębionej analizy całej instytucji skargi pauliańskiej. Istotna okazała się być zwłaszcza pozycja wierzyciela, który uzyskał zabezpieczenie w postaci zakazu zbywania i obciążania nieruchomości. Podniesiono, że przypadku takiego zabezpieczenia ujawnionego w księdze wieczystej, wierzyciel jest uczestnikiem postępowania egzekucyjnego toczącego się co do tej nieruchomości. Dotyczy to więc egzekucji prowadzonej przez osobę niezaangażowaną w spór wierzyciela i dłużnika oraz osoby, która nabyła prawo własności nieruchomości.

Skutkiem tego wierzyciel ma prawo zaskarżania czynności egzekucyjnych sądu i komornika w takim postępowaniu. Przykładowo ma prawo zaskarżenia postanowienia o przybiciu, jeśli narusza to prawa wierzyciela. Uchwała ta otworzyła więc przed wierzycielami perspektywę lepszego zabezpieczenia ich interesu prawnego i ekonomicznego.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.06.2021 r., III CZP 60/19.

Źródło zdjęcia: Pixabay.com