Kary umowne w budownictwie – część I kumulowanie kar umownych

• 4 października 2020

Kary umowne są powszechne w umowach o roboty budowlane, jakie wiążą się z nimi niebezpieczeństwa ?

Kary umowne to najczęściej stosowany mechanizm zabezpieczenia należytego wykonania umowy o roboty budowlane.
W praktyce jednak mechanizm ten stosowany jest nie tylko do zabezpieczenia interesu wierzyciela. Często kary umowne zastrzeżone w umowie służą również do nieuczciwego zarobkowania inwestorów lub generalnych wykonawców. Ostatnio bardzo popularne jest stosowanie przez inwestora/generalnego wykonawcę kar umownych z różnych tytułów. Naliczenie wszystkich kar powoduje, że dla wykonawcy realizacja tej inwestycji okazała się całkowicie nieopłacalna. Niekiedy może się okazać, że wykonawca do swoich prac dopłacił.

Na naszym blogu startujemy z cyklem materiałów na temat praktycznych problemów związanych z umowami o roboty budowlane.

Kumulowanie kar umownych za niewykonanie i nienależyte wykonanie robót.

Kumulowanie to polega na zastrzeżeniu na rzecz inwestora lub generalnego wykonawcy obowiązku zapłaty kar umownych z różnych tytułów. Często kara jest zastrzeżona na wypadek nienależytego wykonania umowy (np. opóźnienie lub zwłoka w wykonaniu robót). W tej samej umowie jest również kara za odstąpienie od umowy z winy wykonawcy. Na przykład z uwagi na zwłokę/opóźnienie w wykonaniu robót). W praktyce zdarzają się sytuację, że kara jest naliczona zarówno za to, że roboty nie zostały wykonane w terminie, jak również za to, że z uwagi na niewykonanie tych robót w terminie wierzyciel od umowy odstąpił. Oznacza to, że dłużnik (wykonawca/generalny wykonawca) płaci dwa razy za to samo naruszenie umowy.

Zdaniem SN niedopuszczalne jest kumulowanie kar.

Taki mechanizm jest niedopuszczalny, o czym stanowi uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2012 r. III CZP 39/12: „Roszczenie o zapłatę kary umownej na wypadek zwłoki lub opóźnienia nie przysługuje stronie odstępującej od umowy wzajemnej, jeżeli w umowie zastrzeżono również taką karę w związku z odstąpieniem od umowy.”. W konsekwencji jeżeli umowa zastrzega na rzecz inwestora/generalnego wykonawcy kary umowne zarówno za opóźnienie/zwłokę w wykonaniu robót oraz za odstąpienie od umowy z winy wykonawcy, wierzyciel uprawniony jest do żądania zapłaty kary tylko za odstąpienie od umowy.

Nie sposób jednocześnie wykonać zobowiązania w sposób nienależyty, i nie wykonać tego samego zobowiązania. Wierzyciel nie może zażądać zapłaty obu wymienionych kar umownych, gdyż wzajemnie się one wykluczają. Na skutek skorzystania przez wierzyciela z prawa do odstąpienia od umowy powstaje stan, który należy zakwalifikować jako niewykonanie zobowiązania. Nie można wówczas już dochodzić naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.

Jeżeli jednak umowa zastrzega karę umowną za nienależyte wykonanie zobowiązania, a brak jest kary za odstąpienie od umowy, to możliwe jest utrzymanie obowiązku zapłaty kary za nienależyte wykonanie także po odstąpieniu od umowy przez inwestora/generalnego wykonawcę. Warunkiem jest jednak to, aby strony w umowie tak wyraźnie postanowiły, przy czym kara taka ulegałaby przekształceniu w karę za szkodę spowodowaną niewykonaniem zobowiązania, o ile w umowie takiej kary odrębnie nie zastrzeżono(tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 czerwca 2015 r. II CSK 585/14).

W kolejnych wpisach na naszym blogu poruszymy inne problemy związane z karami umownymi.

Źródło zdjęcia: Pixabay.com